Οι ημέρες νηστείας κατά την ορθόδοξη παράδοση υπολογίζονται περί τις 180-200 ημέρες κατ’ έτος, ενώ η διάρκεια κυμαίνεται από 1 ημέρα έως 7 εβδομάδες.
Αποτελεί όμως αυτή η διατροφική παράδοση, που έχει τις ρίζες της τουλάχιστον 1700 χρόνια πριν, μια συνήθεια που μπορεί να ωφελήσει την υγεία μας – και ποια είναι τα σημεία όπου πρέπει να εστιάσουμε;
Ένα από τα γνωρίσματα της παραδοσιακής κρητικής διατροφής είναι η τήρηση των νηστειών που ορίζει η Χριστιανική Εκκλησία καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, αφήνοντας ελάχιστες τελικά ημέρες «κατάλυσης των πάντων». Νήστευαν, δηλαδή δεν έτρωγαν «λερ(γ)ιά», όπως λέμε στην Κρήτη τις μη νηστίσιμες τροφές, γύρω στις 200 ημέρες κάθε χρόνο!
Τα παραδοσιακά πιάτα της Κρήτης βασίζονται κυρίως σε υλικά «εκ των ενόντων» κι αυτό εκτός των άλλων σημαίνει εποχικότητα. Τα νηστίσιμα πιάτα μας λοιπόν δεν θα μπορούσαν να αγνοούν τα τοπικά εποχικά υλικά. Έτσι αυτή την εποχή κυριαρχούν στο τραπέζι μας λαχανικά και χόρτα, νηστίσιμα θαλασσινά, χοχλιοί (σαλιγκάρια) και ζυμαρικά, χειροποίητα ή του εμπορίου και πολλά λαδερά βουτήματα.Ανεξάρτητα από την άποψη που έχει καθένας για την θρησκευτική επιβολή της νηστείας, όλοι σήμερα συμφωνούν ότι η αποχή από ζωικές τροφές για κάποια χρονικά διαστήματα, λειτουργεί σαν «αποτοξίνωση» για τον ανθρώπινο οργανισμό και έχει πολλαπλά οφέλη για την υγεία μας.
Τα οφέλη στην υγεία μας
Άτομα που νηστεύουν συστηματικά φαίνεται να ακολουθούν γενικά μία πιο ποιοτική διατροφή, καθώς οι διαιτητικές συνήθειες είναι πιο κοντά στο μεσογειακό μοντέλο. Άρα, αν νηστεύετε τακτικά, μάλλον ακολουθείτε πιο πιστά τη Μεσογειακή διατροφή.
57% λιγότερο πιθανό να ακολουθούν γενικότερα μια υγιεινή διατροφή είναι νεαρά άτομα που αναφέρουν ότι δεν υιοθετούν συνήθειες νηστείας.
7η χώρα παγκοσμίως σε κατανάλωση κρέατος έχει καταφέρει να είναι η Ελλάδα, με κατά κεφαλήν κατανάλωση περίπου 100 kg ανά έτος.
Συνεπώς, η νηστεία αποτελεί μια καλή ευκαιρία να ξαναβρούμε το μέτρο.
Σε γενικές γραμμές, οι ενήλικες που νηστεύουν παρουσιάζουν ένα πιο ευνοϊκό προφίλ λιπιδίων αίματος, πιθανότατα λόγω κατανάλωσης καλύτερης ποιότητας λιπαρών.
Έτσι, κατά το τέλος μίας νηστείας, η ολική και η «κακή» χοληστερόλη μπορούν να παρουσιάσουν μείωση κατά 12,5% και 15,9% αντίστοιχα, ενώ και το βάρος μας μπορεί να μειωθεί κατά 1 kg, χωρίς να προβούμε σε οποιαδήποτε άλλη αλλαγή.
Τέλος, μια διατροφή που είναι τόσο κοντά στο μεσογειακό πρότυπο και διακρίνεται από αυξημένη κατανάλωση προϊόντων φυτικής προέλευσης, είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά, ενώ μπορεί να εμφανίσει και αντιφλεγμονώδη δράση – χαρακτηριστικά που αποτελούν πλούτο για την προάσπιση της υγείας μας από χρόνια νοσήματα και εξασφάλιση της ευεξίας.
Πρακτικές συμβουλές:
• Πρωτεΐνες
Τα περισσότερα φυτικά τρόφιμα (πλην των φρούτων) είναι πηγές πρωτεϊνών όπως π.χ. τα όσπρια (φακές, φασόλια ρεβίθια), ο αρακάς, οι ξηροί καρποί (αμύγδαλα, φουντούκια, καρύδια, φιστίκια, σουσάμι κ.ά.), αλλά και τα δημητριακά. Ωστόσο για να λάβετε πρωτεΐνες με πλήρες προφίλ αμινοξέων δοκιμάστε συνδυασμούς όπως: φακόρυζο, φασολόρυζο, αρακά με ρύζι (δηλαδή συνδυασμός οσπρίων με δημητριακά), ριζότο με σουσάμι, γάλα σόγιας με δημητριακά πρωινού.
• Ασβέστιο
Η πρόσληψη ασβεστίου έχει, δικαίως, συνδεθεί με τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Ωστόσο, τρόφιμα φυτικής προέλευσης που είναι καλές πηγές ασβεστίου αποτελούν π.χ. η λαχανίδα, το κινέζικο λάχανο, τα αμύγδαλα και το σουσάμι… ενώ αν εκτίθεστε στον ήλιο και δώσετε την ευκαιρία στο δέρμα σας να συνθέσει τη βιταμίνη D, η απορρόφηση του ασβεστίου μπορεί ενισχυθεί. Όμως, λαχανικά, όπως το σπανάκι ή το παντζάρι, που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε οξαλικά μπορεί να μειώσουν την απορρόφηση του ασβεστίου:
1. Mε το μαγείρεμα, μέρος των οξαλικών οξέων απομακρύνεται και το ασβέστιο μπορεί να απορροφηθεί καλύτερα από τον οργανισμό.
2. Aποφύγετε την ταυτόχρονη κατανάλωση τροφίμων που έχουν ασβέστιο με αλκοόλ ή καφέ.
3. Σίδηρος
Σίδηρο μπορείτε να βρείτε στα όσπρια (φακές, ρεβίθια, φασόλια), στους ξηρούς καρπούς (π.χ. κάσιους, αμύγδαλα, φυστίκια), σε λαχανικά (π.χ. σπανάκι, μπρόκολο, φύλλα παντζαριού) και σε εμπλουτισμένα τρόφιμα (π.χ. δημητριακά πρωινού). Πώς όμως θα μεγιστοποιήσετε την απορρόφηση του φυτικής προέλευσης σιδήρου και θα αποφύγετε τυχόν κόπωση ή αδυναμία;
Η βιταμίνη C, που βρίσκεται σε αφθονία στα εσπεριδοειδή (πορτοκάλι, μανταρίνι, λεμόνι) και στις πιπεριές, όταν καταναλώνεται ταυτόχρονα με τρόφιμα που περιέχουν σίδηρο, βοηθά καταλυτικά στην καλύτερη απορρόφησή του.
Το β-καροτένιο που περιέχεται στο καρότο ή στα βερίκοκα βοηθά επίσης στην καλύτερη απορρόφηση σιδήρου.
Αποφύγετε τη συνδυαστική κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε σίδηρο με καφέ, τσάι ή κακάο, διότι λόγω των τανινών μειώνεται σημαντικά η απορρόφηση του σιδήρου.
Μουλιάστε τα τρόφιμα πριν το μαγείρεμα, έτσι με αυτόν τον τρόπο μειώνεται η δραστικότητα ορισμένων φυτικών οξέων που μπορεί να μειώσουν την απορρόφηση του σιδήρου.
Μερικές ακόμα συμβουλές…
Αφού μέσω της νηστείας καταφέρατε να πλησιάσετε το μεσογειακό μοντέλο… γιατί να μην προσθέσουμε και κάποιες ακόμη αλλαγές που θα απογειώσουν τη διατροφή σας;
• Χρησιμοποιείστε βότανα και μυρωδικά για να προσδώσετε εξαιρετική γεύση στο φαγητό σας… έτσι, πιθανότητα το αλάτι να σας φανεί περιττό.
• Καταναλώνετε καθημερινά τουλάχιστον 2-3 φρούτα και συνοδέψτε το μεσημεριανό και το βραδινό σας με μία ωραία σαλάτα.
• Αυξήστε την κατανάλωση ψαριών/ μαλακίων σε παραπάνω από 2 φορές την εβδομάδα όπως επίσης και την κατανάλωση οσπρίων.
• Καταναλώνετε καθημερινά 1-2 μικρές χούφτες ξηρών καρπών.
• Προτιμήστε προϊόντα ολικής άλεσης και εντάξτε τα καθημερινά στη διατροφή σας.
• Απολαύστε γλυκά (με μέτρο πάντα) όπως π.χ. γλυκά του κουταλιού ή χαλβά (μιας που αποτελεί το τοπ γλυκό αυτής της περιόδου), αποφεύγοντας έτσι τα κορεσμένα λιπαρά.
• Μην ξεχνάτε και τη σωματική δραστηριότητα… που πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας.
Αναμφίβολα λοιπόν, η νηστεία την περίοδο της Σαρακοστής μπορεί να συμβάλλει στην καλύτερη σωματική και ψυχική μας υγεία. Ιδιαίτερα όταν γίνεται με τους κατάλληλους συνδυασμούς τροφών και για μικρό χρονικό διάστημα μπορεί να είναι πραγματική αποτοξίνωση για τον οργανισμό.
Προσοχή θα πρέπει να δίνεται όμως στα άτομα που έχουν κάποιο πρόβλημα υγείας, κυρίως στα άτομα με αναιμία, με προβλήματα στο καρδιαγγειακό σύστημα, με οστεοπόρωση, με αυξημένη χοληστερίνη ή ουρικό οξύ, νεφροπαθείς, όπου θα πρέπει να συμβουλεύονται το γιατρό και το διαιτολόγο τους.
Μην ξεχνάτε ότι, δεν συνιστάται αυστηρή νηστεία στα παιδιά, διότι βρίσκονται στην ανάπτυξη και αρκετά τρόφιμα της διατροφής μας, συμπεριλαμβανομένου των γαλακτοκομικών προϊόντων και του κρέατος, είναι απαραίτητα για τη διατροφή τους .