Ο γλυκαιμικός δείκτης (ΓΔ) είναι μια κλίμακα που κατηγοριοποιεί τις τροφές που περιέχουν υδατάνθρακες, ανάλογα με το πόσο αυξάνουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, από το 0 –100. Μπορεί επίσης να χαρακτηριστεί και ως ο δείκτης που δείχνει πόσο γρήγορα γίνεται η πέψη ενός τροφίμου. Όσο πιο γρήγορα γίνεται η πέψη και η απορρόφηση ενός τροφίμου τόσο πιο υψηλό ΓΔ έχει.
Οι τροφές κατηγοριοποιούνται ανάλογα με το γλυκαιμικό τους δείκτη (0-100) δηλαδή ανάλογα με το πόσο γρήγορα οι συγκεκριμένες τροφές αυξάνουν τη γλυκόζη στο αίμα, σε σύγκριση με τη πόσιμη γλυκόζη ή το άσπρο ψωμί (ΓΔ=100). Επομένως, κατατάσσονται σε τρόφιμα χαμηλού (<55), μέτριου (56-69) ή υψηλού (>70) γλυκαιμικού δείκτη.
Παράγοντες που επηρεάζουν τον ΓΔ:
- Επίπεδο ωρίμανσης (Τα ώριμα φρούτα και λαχανικά έχουν υψηλότερο ΓΔ από τα άγουρα)
- Χρόνος και τρόπος μαγειρέματος (Όσο πιο πολύ μαγειρεύεται ένα τρόφιμο, τόσο αυξάνεται ο ΓΔ)
- Φυτικές ίνες (Τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες έχουν χαμηλότερο ΓΔ, επειδή αυτές επιβραδύνουν την απορρόφηση υδατανθράκων)
- Επεξεργασία (Όσο μικρότερη κατεργασία έχει υποστεί το τρόφιμο, τόσο μικρότερο ΓΔ έχει. Πχ τα προϊόντα ολικής αλέσεως έχουν μικρότερο δείκτη σε σχέση με τα λευκά καθώς αυξάνουν λιγότερο το σάκχαρο)
- Συνδυασμός τροφών & οξύτητα (Το λίπος και οι πρωτεΐνες επηρεάζουν την γλυκαιμική αντίδραση του τροφίμου. Το λίπος επιβραδύνει την κένωση του στομάχου, ενώ οι πρωτεΐνες διεγείρουν την έκκριση ινσουλίνης. Συνεπώς η παρουσία λίπους και πρωτεΐνης στο γεύμα χαμηλώνει το ΓΔ. Επίσης, η προσθήκη οξέων, όπως ξύδι ή χυμός λεμονιού, μειώνει το ΓΔ του γεύματος)
Μια δίαιτα χαμηλού ΓΔ μπορεί να βοηθήσει:
- Άτομα με Σακχαρώδη διαβήτη ή αντίσταση στην ινσουλίνη να μειώσουν και να σταθεροποιήσουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα
- Στη διαχείριση βάρους
- Στη μείωση των λιπιδίων του ορού σε ασθένειες με υπερλιπιδαιμία
- Πρόληψη εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων
Χρειαζόμαστε τροφές με υψηλό ΓΔ:
- Σε αθλητές, μετά από μια προπόνηση, επειδή πρέπει να καταναλώνουν άμεσα τροφές με υψηλό ΓΔ, ώστε να καταφέρουν να καλύψουν τουλάχιστον το 60-80% της ενέργειας που έχασαν κατά την προπόνηση και να γίνει σωστή αποκατάσταση των αποθηκών γλυκογόνου. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι θεμιτή η κατανάλωση υδατανθρακούχων αθλητικών ποτών, ώστε να εξαλειφτεί η αφυδάτωση και να καλυφθούν οι αυξημένες απαιτήσεις σε ενέργεια.
- Η άλλη περίπτωση είναι σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, (κυρίως αυτοί που κάνουν χρήση ινσουλίνης) μόνο όταν παρουσιάσουν έντονη υπογλυκαιμία, δηλαδή η τιμή του σακχάρου στο αίμα να είναι <50 mg/dl. Η παρέμβαση σ’ αυτή τη περίπτωση πρέπει να είναι άμεση.